-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 0
/
Copy pathlatin_text.txt
7550 lines (7547 loc) · 359 KB
/
latin_text.txt
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
gallia est omnis divisa in partes tres
quarum unam incolunt belgae
aliam aquitani
tertiam qui ipsorum lingua celtae
nostra galli appellantur
hi omnes lingua
institutis
legibus inter se differunt
gallos ab aquitanis garumna flumen
a belgis matrona et sequana dividit
horum omnium fortissimi sunt belgae
propterea quod a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt
minimeque ad eos mercatores saepe commeant atque ea quae ad effeminandos animos pertinent important
proximique sunt germanis
qui trans rhenum incolunt
quibuscum continenter bellum gerunt
qua de causa helvetii quoque reliquos gallos virtute praecedunt
quod fere cotidianis proeliis cum germanis contendunt
cum aut suis finibus eos prohibent aut ipsi in eorum finibus bellum gerunt
eorum una pars
quam gallos obtinere dictum est
initium capit a flumine rhodano
continetur garumna flumine
oceano
finibus belgarum
attingit etiam ab sequanis et helvetiis flumen rhenum
vergit ad septentriones
belgae ab extremis galliae finibus oriuntur
pertinent ad inferiorem partem fluminis rheni
spectant in septentrionem et orientem solem
aquitania a garumna flumine ad pyrenaeos montes et eam partem oceani quae est ad hispaniam pertinet
spectat inter occasum solis et septentriones
apud helvetios longe nobilissimus fuit et ditissimus orgetorix
is
messala
et
pisone consulibus regni cupiditate inductus coniurationem nobilitatis fecit et civitati persuasit ut de finibus suis cum omnibus copiis exirent
perfacile esse
cum virtute omnibus praestarent
totius galliae imperio potiri
id hoc facilius iis persuasit
quod undique loci natura helvetii continentur
una ex parte flumine rheno latissimo atque altissimo
qui agrum helvetium a germanis dividit
altera ex parte monte iura altissimo
qui est inter sequanos et helvetios
tertia lacu lemanno et flumine rhodano
qui provinciam nostram ab helvetiis dividit
his rebus fiebat ut et minus late vagarentur et minus facile finitimis bellum inferre possent
qua ex parte homines bellandi cupidi magno dolore adficiebantur
pro multitudine autem hominum et pro gloria belli atque fortitudinis angustos se fines habere arbitrabantur
qui in longitudinem milia passuum
in latitudinem patebant
his rebus adducti et auctoritate orgetorigis permoti constituerunt ea quae ad proficiscendum pertinerent comparare
iumentorum et carrorum quam maximum numerum coemere
sementes quam maximas facere
ut in itinere copia frumenti suppeteret
cum proximis civitatibus pacem et amicitiam confirmare
ad eas res conficiendas biennium sibi satis esse duxerunt
in tertium annum profectionem lege confirmant
ad eas res conficiendas orgetorix deligitur
is sibi legationem ad civitates suscipit
in eo itinere persuadet castico
catamantaloedis filio
sequano
cuius pater regnum in sequanis multos annos obtinuerat et a senatu populi romani amicus appellatus erat
ut regnum in civitate sua occuparet
quod pater ante habuerit
itemque dumnorigi haeduo
fratri diviciaci
qui eo tempore principatum in civitate obtinebat ac maxime plebi acceptus erat
ut idem conaretur persuadet eique filiam suam in matrimonium dat
perfacile factu esse illis probat conata perficere
propterea quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset
non esse dubium quin totius galliae plurimum helvetii possent
se suis copiis suoque exercitu illis regna conciliaturum confirmat
hac oratione adducti inter se fidem et ius iurandum dant et regno occupato per tres potentissimos ac firmissimos populos totius galliae sese potiri posse sperant
ea res est helvetiis per indicium enuntiata
moribus suis orgetoricem ex vinculis causam dicere coegerunt
damnatum poenam sequi oportebat
ut igni cremaretur
die constituta causae dictionis orgetorix ad iudicium omnem suam familiam
ad hominum milia decem
undique coegit
et omnes clientes obaeratosque suos
quorum magnum numerum habebat
eodem conduxit
per eos ne causam diceret se eripuit
cum civitas ob eam rem incitata armis ius suum exsequi conaretur multitudinemque hominum ex agris magistratus cogerent
orgetorix mortuus est
neque abest suspicio
ut helvetii arbitrantur
quin ipse sibi mortem consciverit
post eius mortem nihilo minus helvetii id quod constituerant facere conantur
ut e finibus suis exeant
ubi iam se ad eam rem paratos esse arbitrati sunt
oppida sua omnia
numero ad duodecim
vicos ad quadringentos
reliqua privata aedificia incendunt
frumentum omne
praeter quod secum portaturi erant
comburunt
ut domum reditionis spe sublata paratiores ad omnia pericula subeunda essent
trium mensum molita cibaria sibi quemque domo efferre iubent
persuadent rauracis et tulingis et latobrigis finitimis
uti eodem usi consilio oppidis suis vicisque exustis una cum iis proficiscantur
boiosque
qui trans rhenum incoluerant et in agrum noricum transierant noreiamque oppugnabant
receptos ad se socios sibi adsciscunt
erant omnino itinera duo
quibus itineribus domo exire possent
unum per sequanos
angustum et difficile
inter montem iuram et flumen rhodanum
vix qua singuli carri ducerentur
mons autem altissimus impendebat
ut facile perpauci prohibere possent
alterum per provinciam nostram
multo facilius atque expeditius
propterea quod inter fines helvetiorum et allobrogum
qui nuper pacati erant
rhodanus fluit isque non nullis locis vado transitur
extremum oppidum allobrogum est proximumque helvetiorum finibus genava
ex eo oppido pons ad helvetios pertinet
allobrogibus sese vel persuasuros
quod nondum bono animo in populum romanum viderentur
existimabant vel vi coacturos ut per suos fines eos ire paterentur
omnibus rebus ad profectionem comparatis diem dicunt
qua die ad ripam rhodani omnes conveniant
is dies erat
pisone
gabinio consulibus
caesari cum id nuntiatum esset
eos per provinciam nostram iter facere conari
maturat ab urbe proficisci et quam maximis potest itineribus in galliam ulteriorem contendit et ad genavam pervenit
provinciae toti quam maximum potest militum numerum imperat erat omnino in gallia ulteriore legio una
pontem
qui erat ad genavam
iubet rescindi
ubi de eius adventu helvetii certiores facti sunt
legatos ad eum mittunt nobilissimos civitatis
cuius legationis nammeius et verucloetius principem locum obtinebant
qui dicerent sibi esse in animo sine ullo maleficio iter per provinciam facere
propterea quod aliud iter haberent nullum
rogare ut eius voluntate id sibi facere liceat
caesar
quod memoria tenebat
cassium consulem occisum exercitumque eius ab helvetiis pulsum et sub iugum missum
concedendum non putabat
neque homines inimico animo
data facultate per provinciam itineris faciundi
temperaturos ab iniuria et maleficio existimabat
tamen
ut spatium intercedere posset dum milites quos imperaverat convenirent
legatis respondit diem se ad deliberandum sumpturum
si quid vellent
ad id
april
reverterentur
interea ea legione quam secum habebat militibusque
qui ex provincia convenerant
a lacu lemanno
qui in flumen rhodanum influit
ad montem iuram
qui fines sequanorum ab helvetiis dividit
milia passuum murum in altitudinem pedum sedecim fossamque perducit
eo opere perfecto praesidia disponit
castella communit
quo facilius
si se invito transire conentur
prohibere possit
ubi ea dies quam constituerat cum legatis venit et legati ad eum reverterunt
negat se more et exemplo populi romani posse iter ulli per provinciam dare et
si vim facere conentur
prohibiturum ostendit
helvetii ea spe deiecti navibus iunctis ratibusque compluribus factis
alii vadis rhodani
qua minima altitudo fluminis erat
non numquam interdiu
saepius noctu
si perrumpere possent conati
operis munitione et militum concursu et telis repulsi
hoc conatu destiterunt
relinquebatur una per sequanos via
qua sequanis invitis propter angustias ire non poterant
his cum sua sponte persuadere non possent
legatos ad dumnorigem haeduum mittunt
ut eo deprecatore a sequanis impetrarent
dumnorix gratia et largitione apud sequanos plurimum poterat et helvetiis erat amicus
quod ex ea civitate orgetorigis filiam in matrimonium duxerat
et cupiditate regni adductus novis rebus studebat et quam plurimas civitates suo beneficio habere obstrictas volebat
itaque rem suscipit et a sequanis impetrat ut per fines suos helvetios ire patiantur
obsidesque uti inter sese dent perficit
sequani
ne itinere helvetios prohibeant
helvetii
ut sine maleficio et iniuria transeant
caesari renuntiatur helvetiis esse in animo per agrum sequanorum et haeduorum iter in santonum fines facere
qui non longe a tolosatium finibus absunt
quae civitas est in provincia
id si fieret
intellegebat magno cum periculo provinciae futurum ut homines bellicosos
populi romani inimicos
locis patentibus maximeque frumentariis finitimos haberet
ob eas causas ei munitioni quam fecerat
labienum legatum praeficit
ipse in italiam magnis itineribus contendit duasque ibi legiones conscribit et tres
quae circum aquileiam hiemabant
ex hibernis educit et
qua proximum iter in ulteriorem galliam per alpes erat
cum his quinque legionibus ire contendit
ibi ceutrones et graioceli et caturiges locis superioribus occupatis itinere exercitum prohibere conantur
compluribus his proeliis pulsis ab ocelo
quod est oppidum citerioris provinciae extremum
in fines vocontiorum ulterioris provinciae die septimo pervenit
inde in allobrogum fines
ab allobrogibus in segusiavos exercitum ducit
hi sunt extra provinciam trans rhodanum primi
helvetii iam per angustias et fines sequanorum suas copias traduxerant et in haeduorum fines pervenerant eorumque agros populabantur
haedui
cum se suaque ab iis defendere non possent
legatos ad caesarem mittunt rogatum auxilium
ita se omni tempore de populo romano meritos esse ut paene in conspectu exercitus nostri agri vastari
liberi eorum in servitutem abduci
oppida expugnari non debuerint
eodem tempore quo haedui ambarri
necessarii et consanguinei haeduorum
caesarem certiorem faciunt sese depopulatis agris non facile ab oppidis vim hostium prohibere
item allobroges
qui trans rhodanum vicos possessionesque habebant
fuga se ad caesarem recipiunt et demonstrant sibi praeter agri solum nihil esse reliqui
quibus rebus adductus caesar non expectandum sibi statuit dum
omnibus fortunis sociorum consumptis
in santonos helvetii pervenirent
flumen est arar
quod per fines haeduorum et sequanorum in rhodanum influit
incredibili lenitate
ita ut oculis in utram partem fluat iudicari non possit
id helvetii ratibus ac lintribus iunctis transibant
ubi per exploratores caesar certior factus est tres iam partes copiarum helvetios id flumen traduxisse
quartam vero partem citra flumen ararim reliquam esse
de tertia vigilia cum legionibus tribus e castris profectus ad eam partem pervenit quae nondum flumen transierat
eos impeditos et inopinantes adgressus magnam partem eorum concidit
reliqui sese fugae mandarunt atque in proximas silvas abdiderunt
is pagus appellabatur tigurinus
nam omnis civitas helvetia in quattuor pagos divisa est
hic pagus unus
cum domo exisset
patrum nostrorum memoria
cassium consulem interfecerat et eius exercitum sub iugum miserat
ita sive casu sive consilio deorum immortalium quae pars civitatis helvetiae insignem calamitatem populo romano intulerat
ea princeps poenam persolvit
qua in re caesar non solum publicas
sed etiam privatas iniurias ultus est
quod eius soceri
pisonis avum
pisonem legatum
tigurini eodem proelio quo cassium interfecerant
hoc proelio facto
reliquas copias helvetiorum ut consequi posset
pontem in arari faciendum curat atque ita exercitum traducit
helvetii repentino eius adventu commoti cum id quod ipsi diebus aegerrime confecerant
ut flumen transirent
illum uno die fecisse intellegerent
legatos ad eum mittunt
cuius legationis divico princeps fuit
qui bello cassiano dux helvetiorum fuerat
is ita cum caesare egit
si pacem populus romanus cum helvetiis faceret
in eam partem ituros atque ibi futuros helvetios ubi eos caesar constituisset atque esse voluisset
sin bello persequi perseveraret
reminisceretur et veteris incommodi populi romani et pristinae virtutis helvetiorum
quod improviso unum pagum adortus esset
cum ii qui flumen transissent suis auxilium ferre non possent
ne ob eam rem aut suae magnopere virtuti tribueret aut ipsos despiceret
se ita a patribus maioribusque suis didicisse
ut magis virtute contenderent quam dolo aut insidiis niterentur
quare ne committeret ut is locus ubi constitissent ex calamitate populi romani et internecione exercitus nomen caperet aut memoriam proderet
his caesar ita respondit
eo sibi minus dubitationis dari
quod eas res quas legati helvetii commemorassent memoria teneret
atque eo gravius ferre quo minus merito populi romani accidissent
qui si alicuius iniuriae sibi conscius fuisset
non fuisse difficile cavere
sed eo deceptum
quod neque commissum a se intellegeret quare timeret neque sine causa timendum putaret
quod si veteris contumeliae oblivisci vellet
num etiam recentium iniuriarum
quod eo invito iter per provinciam per vim temptassent
quod haeduos
quod ambarros
quod allobrogas vexassent
memoriam deponere posse
quod sua victoria tam insolenter gloriarentur quodque tam diu se impune iniurias tulisse admirarentur
eodem pertinere
consuesse enim deos immortales
quo gravius homines ex commutatione rerum doleant
quos pro scelere eorum ulcisci velint
his secundiores interdum res et diuturniorem impunitatem concedere
cum ea ita sint
tamen
si obsides ab iis sibi dentur
uti ea quae polliceantur facturos intellegat
et si haeduis de iniuriis quas ipsis sociisque eorum intulerint
item si allobrogibus satisfaciant
sese cum iis pacem esse facturum
divico respondit
ita helvetios a maioribus suis institutos esse uti obsides accipere
non dare
consuerint
eius rei populum romanum esse testem
hoc responso dato discessit
postero die castra ex eo loco movent
idem facit caesar equitatumque omnem
ad numerum quattuor milium
quem ex omni provincia et haeduis atque eorum sociis coactum habebat
praemittit
qui videant quas in partes hostes iter faciant
qui cupidius novissimum agmen insecuti alieno loco cum equitatu helvetiorum proelium committunt
et pauci de nostris cadunt
quo proelio sublati helvetii
quod quingentis equitibus tantam multitudinem equitum propulerant
audacius subsistere non numquam et novissimo agmine proelio nostros lacessere coeperunt
caesar suos a proelio continebat
ac satis habebat in praesentia hostem rapinis
pabulationibus populationibusque prohibere
ita dies circiter iter fecerunt uti inter novissimum hostium agmen et nostrum primum non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset
interim cotidie caesar haeduos frumentum
quod essent publice polliciti
flagitare
nam propter frigora quod gallia sub septentrionibus
ut ante dictum est
posita est
non modo frumenta in agris matura non erant
sed ne pabuli quidem satis magna copia suppetebat
eo autem frumento quod flumine arari navibus subvexerat propterea uti minus poterat quod iter ab arari helvetii averterant
a quibus discedere nolebat
diem ex die ducere haedui
conferri
comportari
adesse dicere
ubi se diutius duci intellexit et diem instare quo die frumentum militibus metiri oporteret
convocatis eorum principibus
quorum magnam copiam in castris habebat
in his diviciaco et lisco
qui summo magistratui praeerat
quem vergobretum appellant haedui
qui creatur annuus et vitae necisque in suos habet potestatem
graviter eos accusat
quod
cum neque emi neque ex agris sumi possit
tam necessario tempore
tam propinquis hostibus ab iis non sublevetur
praesertim cum magna ex parte eorum precibus adductus bellum susceperit
multo etiam gravius quod sit destitutus queritur
tum demum liscus oratione caesaris adductus quod antea tacuerat proponit
esse non nullos
quorum auctoritas apud plebem plurimum valeat
qui privatim plus possint quam ipsi magistratus
hos seditiosa atque improba oratione multitudinem deterrere
ne frumentum conferant quod debeant
praestare
si iam principatum galliae obtinere non possint
gallorum quam romanorum imperia perferre
neque dubitare debeant quin
si helvetios superaverint romani
una cum reliqua gallia haeduis libertatem sint erepturi
ab isdem nostra consilia quaeque in castris gerantur hostibus enuntiari
hos a se coerceri non posse
quin etiam
quod necessariam rem coactus caesari enuntiarit
intellegere sese quanto id cum periculo fecerit
et ob eam causam quam diu potuerit tacuisse
caesar hac oratione lisci dumnorigem
diviciaci fratrem
designari sentiebat
sed
quod pluribus praesentibus eas res iactari nolebat
celeriter concilium dimittit
liscum retinet
quaerit ex solo ea quae in conventu dixerat
dicit liberius atque audacius
eadem secreto ab aliis quaerit
reperit esse vera
ipsum esse dumnorigem
summa audacia
magna apud plebem propter liberalitatem gratia
cupidum rerum novarum
complures annos portoria reliquaque omnia haeduorum vectigalia parvo pretio redempta habere
propterea quod illo licente contra liceri audeat nemo
his rebus et suam rem familiarem auxisse et facultates ad largiendum magnas comparasse
magnum numerum equitatus suo sumptu semper alere et circum se habere
neque solum domi
sed etiam apud finitimas civitates largiter posse
atque huius potentiae causa matrem in biturigibus homini illic nobilissimo ac potentissimo conlocasse
ipsum ex helvetiis uxorem habere
sororum ex matre et propinquas suas nuptum in alias civitates conlocasse
favere et cupere helvetiis propter eam adfinitatem
odisse etiam suo nomine caesarem et romanos
quod eorum adventu potentia eius deminuta et diviciacus frater in antiquum locum gratiae atque honoris sit restitutus
si quid accidat romanis
summam in spem per helvetios regni obtinendi venire
imperio populi romani non modo de regno
sed etiam de ea quam habeat gratia desperare
reperiebat etiam in quaerendo caesar
quod proelium equestre adversum paucis ante diebus esset factum
initium eius fugae factum a dumnorige atque eius equitibus nam equitatui
quem auxilio caesari haedui miserant
dumnorix praeerat
eorum fuga reliquum esse equitatum perterritum
quibus rebus cognitis
cum ad has suspiciones certissimae res accederent
quod per fines sequanorum helvetios traduxisset
quod obsides inter eos dandos curasset
quod ea omnia non modo iniussu suo et civitatis sed etiam inscientibus ipsis fecisset
quod a magistratu haeduorum accusaretur
satis esse causae arbitrabatur quare in eum aut ipse animadverteret aut civitatem animadvertere iuberet
his omnibus rebus unum repugnabat
quod diviciaci fratris summum in populum romanum studium
summum in se voluntatem
egregiam fidem
iustitiam
temperantiam cognoverat
nam ne eius supplicio diviciaci animum offenderet verebatur
itaque prius quam quicquam conaretur
diviciacum ad se vocari iubet et
cotidianis interpretibus remotis
per
valerium troucillum
principem galliae provinciae
familiarem suum
cui summam omnium rerum fidem habebat
cum eo conloquitur
simul commonefacit quae ipso praesente in concilio gallorum de dumnorige sint dicta
et ostendit quae separatim quisque de eo apud se dixerit
petit atque hortatur ut sine eius offensione animi vel ipse de eo causa cognita statuat vel civitatem statuere iubeat
diviciacus multis cum lacrimis caesarem complexus obsecrare coepit ne quid gravius in fratrem statueret
scire se illa esse vera
nec quemquam ex eo plus quam se doloris capere
propterea quod
cum ipse gratia plurimum domi atque in reliqua gallia
ille minimum propter adulescentiam posset
per se crevisset
quibus opibus ac nervis non solum ad minuendam gratiam
sed paene ad perniciem suam uteretur
sese tamen et amore fraterno et existimatione vulgi commoveri
quod si quid ei a caesare gravius accidisset
cum ipse eum locum amicitiae apud eum teneret
neminem existimaturum non sua voluntate factum
qua ex re futurum uti totius galliae animi a se averterentur
haec cum pluribus verbis flens a caesare peteret
caesar eius dextram prendit
consolatus rogat finem orandi faciat
tanti eius apud se gratiam esse ostendit uti et rei publicae iniuriam et suum dolorem eius voluntati ac precibus condonet
dumnorigem ad se vocat
fratrem adhibet
quae in eo reprehendat ostendit
quae ipse intellegat
quae civitas queratur proponit
monet ut in reliquum tempus omnes suspiciones vitet
praeterita se diviciaco fratri condonare dicit
dumnorigi custodes ponit
ut quae agat
quibuscum loquatur scire possit
eodem die ab exploratoribus certior factus hostes sub monte consedisse milia passuum ab ipsius castris octo
qualis esset natura montis et qualis in circuitu ascensus qui cognoscerent misit
renuntiatum est facilem esse
de tertia vigilia
labienum
legatum pro praetore
cum duabus legionibus et iis ducibus qui iter cognoverant summum iugum montis ascendere iubet
quid sui consilii sit ostendit
ipse de quarta vigilia eodem itinere quo hostes ierant ad eos contendit equitatumque omnem ante se mittit
considius
qui rei militaris peritissimus habebatur et in exercitu
sullae et postea in
crassi fuerat
cum exploratoribus praemittitur
prima luce
cum summus mons a lucio labieno teneretur
ipse ab hostium castris non longius mille et quingentis passibus abesset neque
ut postea ex captivis comperit
aut ipsius adventus aut labieni cognitus esset
considius equo admisso ad eum accurrit
dicit montem
quem a labieno occupari voluerit
ab hostibus teneri
id se a gallicis armis atque insignibus cognovisse
caesar suas copias in proximum collem subducit
aciem instruit
labienus
ut erat ei praeceptum a caesare ne proelium committeret
nisi ipsius copiae prope hostium castra visae essent
ut undique uno tempore in hostes impetus fieret
monte occupato nostros expectabat proelioque abstinebat
multo denique die per exploratores caesar cognovit et montem a suis teneri et helvetios castra movisse et considium timore perterritum quod non vidisset pro viso sibi renuntiavisse
eo die quo consuerat intervallo hostes sequitur et milia passuum tria ab eorum castris castra ponit
postridie eius diei
quod omnino biduum supererat
cum exercitui frumentum metiri oporteret
et quod a bibracte
oppido haeduorum longe maximo et copiosissimo
non amplius milibus passuum aberat
rei frumentariae prospiciendum existimavit
itaque iter ab helvetiis avertit ac bibracte ire contendit
ea res per fugitivos
aemilii
decurionis equitum gallorum
hostibus nuntiatur
helvetii
seu quod timore perterritos romanos discedere a se existimarent
eo magis quod pridie superioribus locis occupatis proelium non commisissent
sive eo quod re frumentaria intercludi posse confiderent
commutato consilio atque itinere converso nostros a novissimo agmine insequi ac lacessere coeperunt
postquam id animum advertit
copias suas caesar in proximum collem subduxit equitatumque
qui sustineret hostium impetum
misit
ipse interim in colle medio triplicem aciem instruxit legionum quattuor veteranarum
in summo iugo duas legiones quas in gallia citeriore proxime conscripserat et omnia auxilia conlocavit
ita ut supra se totum montem hominibus compleret
impedimenta sarcinasque in unum locum conferri et eum ab iis qui in superiore acie constiterant muniri iussit
helvetii cum omnibus suis carris secuti impedimenta in unum locum contulerunt
ipsi confertissima acie
reiecto nostro equitatu
phalange facta sub primam nostram aciem successerunt
caesar primum suo
deinde omnium ex conspectu remotis equis
ut aequato omnium periculo spem fugae tolleret
cohortatus suos proelium commisit
milites loco superiore pilis missis facile hostium phalangem perfregerunt
ea disiecta gladiis destrictis in eos impetum fecerunt
gallis magno ad pugnam erat impedimento quod pluribus eorum scutis uno ictu pilorum transfixis et conligatis
cum ferrum se inflexisset
neque evellere neque sinistra impedita satis commode pugnare poterant
multi ut diu iactato bracchio praeoptarent scutum manu emittere et nudo corpore pugnare
tandem vulneribus defessi et pedem referre et
quod mons suberit circiter mille passuum spatio
eo se recipere coeperunt
capto monte et succedentibus nostris
boi et tulingi
qui hominum milibus circiter agmen hostium claudebant et novissimis praesidio erant
ex itinere nostros ab latere aperto adgressi circumvenire
et id conspicati helvetii
qui in montem sese receperant
rursus instare et proelium redintegrare coeperunt
romani conversa signa bipertito intulerunt
prima et secunda acies
ut victis ac submotis resisteret
tertia
ut venientes sustineret
ita ancipiti proelio diu atque acriter pugnatum est
diutius cum sustinere nostrorum impetus non possent
alteri se
ut coeperant
in montem receperunt
alteri ad impedimenta et carros suos se contulerunt
nam hoc toto proelio
cum ab hora septima ad vesperum pugnatum sit
aversum hostem videre nemo potuit
ad multam noctem etiam ad impedimenta pugnatum est
propterea quod pro vallo carros obiecerunt et e loco superiore in nostros venientes tela coniciebant et non nulli inter carros rotasque mataras ac tragulas subiciebant nostrosque vulnerabant
diu cum esset pugnatum
impedimentis castrisque nostri potiti sunt
ibi orgetorigis filia atque unus e filiis captus est
ex eo proelio circiter hominum milia superfuerunt eaque tota nocte continenter ierunt nullam partem noctis itinere intermisso
in fines lingonum die quarto pervenerunt
cum et propter vulnera militum et propter sepulturam occisorum nostri triduum morati eos sequi non potuissent
caesar ad lingonas litteras nuntiosque misit
ne eos frumento neve alia re iuvarent
qui si iuvissent
se eodem loco quo helvetios habiturum
ipse triduo intermisso cum omnibus copiis eos sequi coepit
helvetii omnium rerum inopia adducti legatos de deditione ad eum miserunt
qui cum eum in itinere convenissent seque ad pedes proiecissent suppliciterque locuti flentes pacem petissent
atque eos in eo loco quo tum essent suum adventum expectare iussisset
paruerunt
eo postquam caesar pervenit
obsides
arma
servos qui ad eos perfugissent
poposcit
dum ea conquiruntur et conferuntur
nocte intermissa circiter hominum milia eius pagi qui verbigenus appellatur
sive timore perterriti
ne armis traditis supplicio adficerentur
sive spe salutis inducti
quod in tanta multitudine dediticiorum suam fugam aut occultari aut omnino ignorari posse existimarent
prima nocte e castris helvetiorum egressi ad rhenum finesque germanorum contenderunt
quod ubi caesar resciit
quorum per fines ierant his uti conquirerent et reducerent
si sibi purgati esse vellent
imperavit
reductos in hostium numero habuit
reliquos omnes obsidibus
armis
perfugis traditis in deditionem accepit
helvetios
tulingos
latobrigos in fines suos
unde erant profecti
reverti iussit
et
quod omnibus frugibus amissis domi nihil erat quo famem tolerarent
allobrogibus imperavit ut iis frumenti copiam facerent
ipsos oppida vicosque
quos incenderant
restituere iussit
id ea maxime ratione fecit
quod noluit eum locum unde helvetii discesserant vacare
ne propter bonitatem agrorum germani
qui trans rhenum incolunt
ex suis finibus in helvetiorum fines transirent et finitimi galliae provinciae allobrogibusque essent
boios petentibus haeduis
quod egregia virtute erant cogniti
ut in finibus suis conlocarent
concessit
quibus illi agros dederunt quosque postea in parem iuris libertatisque condicionem atque ipsi erant receperunt
in castris helvetiorum tabulae repertae sunt litteris graecis confectae et ad caesarem relatae
quibus in tabulis nominatim ratio confecta erat
qui numerus domo exisset eorum qui arma ferre possent
et item separatim
quot pueri
senes mulieresque
quarum omnium rerum summa erat capitum helvetiorum milium
tulingorum milium
latobrigorum
rauracorum
boiorum
ex his qui arma ferre possent ad milia nonaginta duo
summa omnium fuerunt ad milia
eorum qui domum redierunt censu habito
ut caesar imperaverat
repertus est numerus milium et
bello helvetiorum confecto totius fere galliae legati
principes civitatum
ad caesarem gratulatum convenerunt
intellegere sese
tametsi pro veteribus helvetiorum iniuriis populi romani ab his poenas bello repetisset
tamen eam rem non minus ex usu terrae galliae quam populi romani accidisse
propterea quod eo consilio florentissimis rebus domos suas helvetii reliquissent uti toti galliae bellum inferrent imperioque potirentur
locumque domicilio ex magna copia deligerent quem ex omni gallia oportunissimum ac fructuosissimum iudicassent
reliquasque civitates stipendiarias haberent
petierunt uti sibi concilium totius galliae in diem certam indicere idque caesaris facere voluntate liceret
sese habere quasdam res quas ex communi consensu ab eo petere vellent
ea re permissa diem concilio constituerunt et iure iurando ne quis enuntiaret
nisi quibus communi consilio mandatum esset
inter se sanxerunt
eo concilio dimisso
idem princeps civitatum qui ante fuerant ad caesarem reverterunt petieruntque uti sibi secreto in occulto de sua omniumque salute cum eo agere liceret
ea re impetrata sese omnes flentes caesari ad pedes proiecerunt
non minus se id contendere et laborare ne ea quae dixissent enuntiarentur quam uti ea quae vellent impetrarent
propterea quod
si enuntiatum esset
summum in cruciatum se venturos viderent
locutus est pro his diviciacus haeduus
galliae totius factiones esse duas
harum alterius principatum tenere haeduos
alterius arvernos
hi cum tantopere de potentatu inter se multos annos contenderent
factum esse uti ab arvernis sequanisque germani mercede arcesserentur
horum primo circiter milia rhenum transisse
postea quam agros et cultum et copias gallorum homines feri ac barbari adamassent
traductos plures
nunc esse in gallia ad et milium numerum
cum his haeduos eorumque clientes semel atque iterum armis contendisse
magnam calamitatem pulsos accepisse
omnem nobilitatem
omnem senatum
omnem equitatum amisisse
quibus proeliis calamitatibusque fractos
qui et sua virtute et populi romani hospitio atque amicitia plurimum ante in gallia potuissent
coactos esse sequanis obsides dare nobilissimos civitatis et iure iurando civitatem obstringere sese neque obsides repetituros neque auxilium a populo romano imploraturos neque recusaturos quo minus perpetuo sub illorum dicione atque imperio essent
unum se esse ex omni civitate haeduorum qui adduci non potuerit ut iuraret aut liberos suos obsides daret
ob eam rem se ex civitate profugisse et romam ad senatum venisse auxilium postulatum
quod solus neque iure iurando neque obsidibus teneretur
sed peius victoribus sequanis quam haeduis victis accidisse
propterea quod ariovistus
rex germanorum
in eorum finibus consedisset tertiamque partem agri sequani
qui esset optimus totius galliae
occupavisset et nunc de altera parte tertia sequanos decedere iuberet
propterea quod paucis mensibus ante harudum milia hominum ad eum venissent
quibus locus ac sedes pararentur
futurum esse paucis annis uti omnes ex galliae finibus pellerentur atque omnes germani rhenum transirent
neque enim conferendum esse gallicum cum germanorum agro neque hanc consuetudinem victus cum illa comparandam
ariovistum autem
ut semel gallorum copias proelio vicerit
quod proelium factum sit ad magetobrigam
superbe et crudeliter imperare
obsides nobilissimi cuiusque liberos poscere et in eos omnia exempla cruciatusque edere
si qua res non ad nutum aut ad voluntatem eius facta sit
hominem esse barbarum
iracundum
temerarium
non posse eius imperia diutius sustineri
nisi quid in caesare populoque romano sit auxilii
omnibus gallis idem esse faciendum quod helvetii fecerint
ut domo emigrent
aliud domicilium
alias sedes
remotas a germanis
petant fortunamque
quaecumque accidat
experiantur
haec si enuntiata ariovisto sint
non dubitare quin de omnibus obsidibus qui apud eum sint gravissimum supplicium sumat
caesarem vel auctoritate sua atque exercitus vel recenti victoria vel nomine populi romani deterrere posse ne maior multitudo germanorum rhenum traducatur
galliamque omnem ab ariovisti iniuria posse defendere
hac oratione ab diviciaco habita omnes qui aderant magno fletu auxilium a caesare petere coeperunt
animadvertit caesar unos ex omnibus sequanos nihil earum rerum facere quas ceteri facerent sed tristes capite demisso terram intueri
eius rei quae causa esset miratus ex ipsis quaesiit
nihil sequani respondere
sed in eadem tristitia taciti permanere
cum ab his saepius quaereret neque ullam omnino vocem exprimere posset
idem diviacus haeduus respondit
hoc esse miseriorem et graviorem fortunam sequanorum quam reliquorum
quod soli ne in occulto quidem queri neque auxilium implorare auderent absentisque ariovisti crudelitatem
velut si coram adesset
horrerent
propterea quod reliquis tamen fugae facultas daretur
sequanis vero
qui intra fines suos ariovistum recepissent
quorum oppida omnia in potestate eius essent
omnes cruciatus essent perferendi
his rebus cognitis caesar gallorum animos verbis confirmavit pollicitusque est sibi eam rem curae futuram
magnam se habere spem et beneficio suo et auctoritate adductum ariovistum finem iniuriis facturum
hac oratione habita
concilium dimisit
et secundum ea multae res eum hortabantur quare sibi eam rem cogitandam et suscipiendam putaret
in primis quod haeduos
fratres consanguineosque saepe numero a senatu appellatos
in servitute atque in dicione videbat germanorum teneri eorumque obsides esse apud ariovistum ac sequanos intellegebat
quod in tanto imperio populi romani turpissimum sibi et rei publicae esse arbitrabatur
paulatim autem germanos consuescere rhenum transire et in galliam magnam eorum multitudinem venire populo romano periculosum videbat
neque sibi homines feros ac barbaros temperaturos existimabat quin
cum omnem galliam occupavissent
ut ante cimbri teutonique fecissent
in provinciam exirent atque inde in italiam contenderent
praesertim cum sequanos a provincia nostra rhodanus divideret
quibus rebus quam maturrime occurrendum putabat
ipse autem ariovistus tantos sibi spiritus
tantam arrogantiam sumpserat
ut ferendus non videretur
quam ob rem placuit ei ut ad ariovistum legatos mitteret
qui ab eo postularent uti aliquem locum medium utrisque conloquio deligeret
velle sese de re publica et summis utriusque rebus cum eo agere
ei legationi ariovistus respondit
si quid ipsi a caesare opus esset
sese ad eum venturum fuisse
si quid ille se velit
illum ad se venire oportere
praeterea se neque sine exercitu in eas partes galliae venire audere quas caesar possideret
neque exercitum sine magno commeatu atque molimento in unum locum contrahere posse
sibi autem mirum videri quid in sua gallia
quam bello vicisset
aut caesari aut omnino populo romano negotii esset
his responsis ad caesarem relatis
iterum ad eum caesar legatos cum his mandatis mittit
quoniam tanto suo populique romani beneficio adfectus
cum in consulatu suo rex atque amicus a senatu appellatus esset
hanc sibi populoque romano gratiam referret ut in conloquium venire invitatus gravaretur neque de communi re dicendum sibi et cognoscendum putaret
haec esse quae ab eo postularet
primum ne quam multitudinem hominum amplius trans rhenum in galliam traduceret
deinde obsides quos haberet ab haeduis redderet sequanisque permitteret ut quos illi haberent voluntate eius reddere illis liceret
neve haeduos iniuria lacesseret neve his sociisque eorum bellum inferret
si id ita fecisset
sibi populoque romano perpetuam gratiam atque amicitiam cum eo futuram
si non impetraret
sese
quoniam
messala
pisone consulibus senatus censuisset uti quicumque galliam provinciam obtineret
quod commodo rei publicae facere posset
haeduos ceterosque amicos populi romani defenderet
se haeduorum iniurias non neglecturum
ad haec ariovistus respondit
ius esse belli ut qui vicissent iis quos vicissent quem ad modum vellent imperarent
item populum romanum victis non ad alterius praescriptum
sed ad suum arbitrium imperare consuesse
si ipse populo romano non praescriberet quem ad modum suo iure uteretur
non oportere se a populo romano in suo iure impediri
haeduos sibi
quoniam belli fortunam temptassent et armis congressi ac superati essent
stipendiarios esse factos
magnam caesarem iniuriam facere
qui suo adventu vectigalia sibi deteriora faceret
haeduis se obsides redditurum non esse neque his neque eorum sociis iniuria bellum inlaturum
si in eo manerent quod convenisset stipendiumque quotannis penderent
si id non fecissent
longe iis fraternum nomen populi romani afuturum
quod sibi caesar denuntiaret se haeduorum iniurias non neglecturum
neminem secum sine sua pernicie contendisse
cum vellet
congrederetur
intellecturum quid invicti germani
exercitatissimi in armis
qui inter annos tectum non subissent
virtute possent
haec eodem tempore caesari mandata referebantur et legati ab haeduis et a treveris veniebant
haedui questum quod harudes
qui nuper in galliam transportati essent
fines eorum popularentur
sese ne obsidibus quidem datis pacem ariovisti redimere potuisse
treveri autem
pagos centum sueborum ad ripas rheni consedisse
qui rhenum transire conarentur
his praeesse nasuam et cimberium fratres
quibus rebus caesar vehementer commotus maturandum sibi existimavit
ne
si nova manus sueborum cum veteribus copiis ariovisti sese coniunxisset
minus facile resisti posset
itaque re frumentaria quam celerrime potuit comparata magnis itineribus ad ariovistum contendit
cum tridui viam processisset
nuntiatum est ei ariovistum cum suis omnibus copiis ad occupandum vesontionem
quod est oppidum maximum sequanorum
contendere triduique viam a suis finibus processisse
id ne accideret
magnopere sibi praecavendum caesar existimabat
namque omnium rerum quae ad bellum usui erant summa erat in eo oppido facultas
idque natura loci sic muniebatur ut magnam ad ducendum bellum daret facultatem
propterea quod flumen alduas dubis ut circino circumductum paene totum oppidum cingit
reliquum spatium
quod est non amplius pedum
qua flumen intermittit
mons continet magna altitudine
ita ut radices eius montis ex utraque parte ripae fluminis contingant
hunc murus circumdatus arcem efficit et cum oppido coniungit
huc caesar magnis nocturnis diurnisque itineribus contendit occupatoque oppido ibi praesidium conlocat
dum paucos dies ad vesontionem rei frumentariae commeatusque causa moratur
ex percontatione nostrorum vocibusque gallorum ac mercatorum
qui ingenti magnitudine corporum germanos
incredibili virtute atque exercitatione in armis esse praedicabant saepe numero sese cum his congressos ne vultum quidem atque aciem oculorum dicebant ferre potuisse
tantus subito timor omnem exercitum occupavit ut non mediocriter omnium mentes animosque perturbaret
hic primum ortus est a tribunis militum
praefectis
reliquisque qui ex urbe amicitiae causa caesarem secuti non magnum in re militari usum habebant
quorum alius alia causa inlata
quam sibi ad proficiscendum necessariam esse diceret
petebat ut eius voluntate discedere liceret
non nulli pudore adducti
ut timoris suspicionem vitarent
remanebant
hi neque vultum fingere neque interdum lacrimas tenere poterant
abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum familiaribus suis commune periculum miserabantur
vulgo totis castris testamenta obsignabantur
horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui magnum in castris usum habebant
milites centurionesque quique equitatui praeerant
perturbabantur
qui se ex his minus timidos existimari volebant
non se hostem vereri
sed angustias itineris et magnitudinem silvarum quae intercederent inter ipsos atque ariovistum
aut rem frumentariam
ut satis commode supportari posset
timere dicebant
non nulli etiam caesari nuntiabant
cum castra moveri ac signa ferri iussisset
non fore dicto audientes milites neque propter timorem signa laturos
haec cum animadvertisset
convocato consilio omniumque ordinum ad id consilium adhibitis centurionibus
vehementer eos incusavit
primum
quod aut quam in partem aut quo consilio ducerentur sibi quaerendum aut cogitandum putarent
ariovistum se consule cupidissime populi romani amicitiam adpetisse
cur hunc tam temere quisquam ab officio discessurum iudicaret
sibi quidem persuaderi cognitis suis postulatis atque aequitate condicionum perspecta eum neque suam neque populi romani gratiam repudiaturum
quod si furore atque amentia impulsum bellum intulisset
quid tandem vererentur
aut cur de sua virtute aut de ipsius diligentia desperarent
factum eius hostis periculum patrum nostrorum memoria cimbris et teutonis a
mario pulsis cum non minorem laudem exercitus quam ipse imperator meritus videbatur
factum etiam nuper in italia servili tumultu
quos tamen aliquid usus ac disciplina
quam a nobis accepissent
sublevarint
ex quo iudicari posse quantum haberet in se boni constantia
propterea quod quos aliquamdiu inermes sine causa timuissent hos postea armatos ac victores superassent
denique hos esse eosdem germanos quibuscum saepe numero helvetii congressi non solum in suis sed etiam in illorum finibus plerumque superarint
qui tamen pares esse nostro exercitui non potuerint
si quos adversum proelium et fuga gallorum commoveret
hos
si quaererent
reperire posse diuturnitate belli defatigatis gallis ariovistum
cum multos menses castris se ac paludibus tenuisset neque sui potestatem fecisset
desperantes iam de pugna et dispersos subito adortum magis ratione et consilio quam virtute vicisse
cui rationi contra homines barbaros atque imperitos locus fuisset
hac ne ipsum quidem sperare nostros exercitus capi posse
qui suum timorem in rei frumentariae simulationem angustiasque itineris conferrent
facere arroganter
cum aut de officio imperatoris desperare aut praescribere viderentur
haec sibi esse curae
frumentum sequanos
leucos
lingones subministrare
iamque esse in agris frumenta matura
de itinere ipsos brevi tempore iudicaturos
quod non fore dicto audientes neque signa laturi dicantur
nihil se ea re commoveri
scire enim
quibuscumque exercitus dicto audiens non fuerit
aut male re gesta fortunam defuisse aut aliquo facinore comperto avaritiam esse convictam
suam innocentiam perpetua vita
felicitatem helvetiorum bello esse perspectam
itaque se quod in longiorem diem conlaturus fuisset repraesentaturum et proxima nocte de quarta vigilia castra moturum
ut quam primum intellegere posset utrum apud eos pudor atque officium an timor plus valeret
quod si praeterea nemo sequatur
tamen se cum sola decima legione iturum
de qua non dubitet
sibique eam praetoriam cohortem futuram
huic legioni caesar et indulserat praecipue et propter virtutem confidebat maxime
hac oratione habita mirum in modum conversae sunt omnium mentes summaque alacritas et cupiditas belli gerendi innata est
princepsque
legio per tribunos militum ei gratias egit quod de se optimum iudicium fecisset
seque esse ad bellum gerendum paratissimam confirmavit
deinde reliquae legiones cum tribunis militum et primorum ordinum centurionibus egerunt uti caesari satis facerent
se neque umquam dubitasse neque timuisse neque de summa belli suum iudicium sed imperatoris esse existimavisse
eorum satisfactione accepta et itinere exquisito per diviciacum
quod ex gallis ei maximam fidem habebat
ut milium amplius quinquaginta circuitu locis apertis exercitum duceret
de quarta vigilia
ut dixerat
profectus est
septimo die
cum iter non intermitteret
ab exploratoribus certior factus est ariovisti copias a nostris milia passuum et abesse
cognito caesaris adventu ariovistus legatos ad eum mittit
quod antea de conloquio postulasset
id per se fieri licere
quoniam propius accessisset seque id sine periculo facere posse existimaret
non respuit condicionem caesar iamque eum ad sanitatem reverti arbitrabatur
cum id quod antea petenti denegasset ultro polliceretur
magnamque in spem veniebat pro suis tantis populique romani in eum beneficiis cognitis suis postulatis fore uti pertinacia desisteret
dies conloquio dictus est ex eo die quintus
interim saepe cum legati ultro citroque inter eos mitterentur
ariovistus postulavit ne quem peditem ad conloquium caesar adduceret
vereri se ne per insidias ab eo circumveniretur
uterque cum equitatu veniret
alia ratione sese non esse venturum
caesar
quod neque conloquium interposita causa tolli volebat neque salutem suam gallorum equitatui committere audebat
commodissimum esse statuit omnibus equis gallis equitibus detractis eo legionarios milites legionis
cui quam maxime confidebat
imponere
ut praesidium quam amicissimum
si quid opus facto esset
haberet
quod cum fieret
non inridicule quidam ex militibus
legionis dixit
plus quam pollicitus esset caesarem facere
pollicitum se in cohortis praetoriae loco
legionem habiturum ad equum rescribere
planities erat magna et in ea tumulus terrenus satis grandis
hic locus aequum fere spatium a castris ariovisti et caesaris aberat
eo
ut erat dictum
ad conloquium venerunt
legionem caesar
quam equis devexerat
passibus ab eo tumulo constituit
item equites ariovisti pari intervallo constiterunt
ariovistus ex equis ut conloquerentur et praeter se denos ad conloquium adducerent postulavit
ubi eo ventum est
caesar initio orationis sua senatusque in eum beneficia commemoravit
quod rex appellatus esset a senatu
quod amicus
quod munera amplissime missa
quam rem et paucis contigisse et pro magnis hominum officiis consuesse tribui docebat
illum
cum neque aditum neque causam postulandi iustam haberet
beneficio ac liberalitate sua ac senatus ea praemia consecutum
docebat etiam quam veteres quamque iustae causae necessitudinis ipsis cum haeduis intercederent
quae senatus consulta quotiens quamque honorifica in eos facta essent
ut omni tempore totius galliae principatum haedui tenuissent
prius etiam quam nostram amicitiam adpetissent
populi romani hanc esse consuetudinem
ut socios atque amicos non modo sui nihil deperdere
sed gratia
dignitate
honore auctiores velit esse
quod vero ad amicitiam populi romani attulissent
id iis eripi quis pati posset
postulavit deinde eadem quae legatis in mandatis dederat
ne aut haeduis aut eorum sociis bellum inferret
obsides redderet
si nullam partem germanorum domum remittere posset
at ne quos amplius rhenum transire pateretur
ariovistus ad postulata caesaris pauca respondit
de suis virtutibus multa praedicavit
transisse rhenum sese non sua sponte
sed rogatum et arcessitum a gallis
non sine magna spe magnisque praemiis domum propinquosque reliquisse
sedes habere in gallia ab ipsis concessas
obsides ipsorum voluntate datos
stipendium capere iure belli
quod victores victis imponere consuerint
non sese gallis sed gallos sibi bellum intulisse
omnes galliae civitates ad se oppugnandum venisse ac contra se castra habuisse
eas omnes copias a se uno proelio pulsas ac superatas esse